Dramadriehoek

De dramadriehoek of Karpman-driehoek is een model, een metafoor voor communicatie en samenwerking, bedacht door Stephen Karpman. Het model stamt uit de transactionele analyse (TA) en beschrijft gedrag waardoor communicatie en samenwerking sterk belemmerd worden: het drama. Door alle spelers wordt ontkend dat zij verborgen bedoelingen hebben, omdat zij zich daarvan niet bewust zijn. Toch bepalen die onbewuste bedoelingen hoe zij zich gedragen en het effect is onveranderlijk negatief. Terwijl zij denken goede bedoelingen te hebben, zijn de onbewuste bijbedoelingen negatief en belemmeren zij de communicatie. De dramadriehoek is een kwaadaardige cirkel: de eigen negativiteit roept negatieve reacties op.

Rollen

De dramadriehoek bevat drie rollen, die wisselend gespeeld worden. De rollen zijn die van redder, slachtoffer en aanklager.

De dramadriehoek bestaat uit een rollenspel, dat gespeeld wordt terwijl de acteurs zich er niet bewust van zijn dat ze acteren. Op het moment dat iemand aanklager speelt, gelooft de speler dat deze de ander terecht aanklaagt en is zich niet bewust van de werkelijke bedoeling. Kenmerkend voor het spel is dat de drie rollen aanklager, redder en slachtoffer gemengd en gewisseld worden. Het spel wordt vaak nog versterkt als er toeschouwers zijn: de spelers willen niet afgaan.

Elk van de rollen in de dramadriehoek is gebaseerd op ongelijkwaardigheid: een ieder vindt zich ofwel beter ofwel minder dan de ander. Daarnaast neemt niemand verantwoordelijkheid voor zijn of haar eigen gedrag, ieder wijst naar de ander. Alle drie rollen fixeren zich op de verantwoordelijkheid van de ander en leiden daarom de aandacht af van zichzelf.

Belangrijk om te weten is dat dit gedrag altijd onbewust is. Met name wordt ontkend wat de eigen verantwoordelijkheid is, omdat het Spel juist in het leven is geroepen om de last van de verantwoordelijkheid voor eigen voelen, denken en handelen te ontkennen. Om deze reden kan het voor mensen die sterk dit gedrag vertonen, zodanig dat het ernstige gevolgen heeft, des te moeilijker worden te erkennen wat de eigen rol in werkelijkheid is.

Het spel, of liever de verzameling psychologische spelen die de dramadriehoek bepalen, is op deze manier een zwart gat en het gedrag is uiterst besmettelijk voor iedereen die ermee te maken heeft. Pestgedrag en gepest worden zijn een goed voorbeeld van de Dramadriehoek. Alle betrokkenen blijven zich vastklampen aan de schijnbaar geruststellende beloning van het spel, het schijnbare voordeel voor het ego: de winnaar zijn, of het slachtoffer zijn en dus veel aandacht krijgen. Of je maakt jezelf wijs dat je de wereld verbetert.

Dramadriehoek spelen betekent negatief gedrag. Een uitweg is daarom: kritisch zijn op eigen handelen en durven zien wat eigen gedrag betekent voor anderen of voor de situatie. Het meest confronterend is de ander(en) te vragen naar hoe het eigen gedrag ervaren wordt. Op deze manier wordt het mogelijk te kiezen voor positieve gevolgen en een positieve benadering. Ook is een keuze mogelijk voor gelijkwaardigheid en om verantwoordelijkheid voor eigen emotie en daden te nemen. De dramadriehoek richt zich op het negatieve, het antigif is dus richten op het positieve.

Gevangen in het drama is iemand gefixeerd op het halflege glas, als anderen en zichzelf positief behandeld worden, kan genoten worden van het halfvolle glas.